.
Door Bouke Sibbing, regioreporter en projectleider gebiedsplan Heuvelland
Als projectleider van het gebiedsplan Heuvelland gaf ik op 9 augustus een rondleiding aan verbinder Anne Reijbroek in dit Zuid-Limburgse gebied. Kernthema van de rondleiding: de impact van hevige neerslag op de natuur en het stedelijk gebied, en de rol van agrarisch grondgebruik daarin. Toepasselijk genoeg gaf het KNMI op de dag van ons bezoek code geel af, in verband met een voorspelling voor zware onweersbuien.
Extreme regenval is helaas geen uitzondering, en door klimaatverandering zal dit alleen nog maar toenemen. Bij hevige regenbuien spoelt er in het Heuvelland veel water van de hoger gelegen plateaus naar beneden – meer dan het watersysteem aankan. Dit zorgt voor wateroverlast en schade aan natuurgebieden.
Vier knoppen
Allereerst liet Martijn Schraven, projectleider van het waterschap Limburg, ons wat beelden zien van flinke wateroverlast in Meerssen. Vreemd genoeg treedt die vooral op in de even jaren: 2012, 2014, 2016 en 2018. Duidelijk is dat bewoners en ondernemers in de binnenstad van Meerssen zelf al diverse maatregelen hebben genomen on het water zoveel mogelijk buiten te houden: bijvoorbeeld schotten voor opritten, zandzakken en verhogingen. Dit is echter lang niet genoeg. Om tot een oplossing te komen, draait Waterschap Limburg – in samenwerking met de gemeente Meerssen, de provincie Limburg, het Rijk en de agrarische sector – aan vier knoppen:
- maatregelen in het landelijk gebied;
- maatregelen in het stedelijk gebied;
- maatregelen binnen het watersysteem;
- maatregelen die eigenaren zelf moeten nemen.
Binnen het Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland focust het gebiedsplan Heuvelland zich op de maatregelen in het landelijk gebied, om zoveel mogelijk water vast te houden en te infiltreren.
De impact van runoff
In het Natura 2000-gebied Bunder- en Elslooërbos liet ik de impact zien van oppervlakkige afstroming (runoff) van agrarische gronden vanaf het plateau. Daar waar het water vanaf het plateau de hellingbossen instroomt, heeft erosie vrij spel. Wandelpaden bleken weggespoeld en ook de natuur loopt flinke schade op. Een treurig voorbeeld: tijdens heftige regenbuien met incidentele piekafvoeren spoelen de larven van de ernstig bedreigde vuursalamander weg. Dit terwijl het bron- en beekrijke Bunder- en Elslooërbos in Nederland juist één van de belangrijkste leefgebieden voor de vuursalamander is.
Bijzonder kalkmoeras
Tot slot leidde local Rien Huisman van de provincie Limburg ons naar het Ravensbosch bij Valkenburg. Hier ligt een bijzonder kalkmoeras, dat bedreigd wordt door nitraatrijk water van hoger gelegen agrarische gronden. De provincie Limburg heeft met de betreffende agrariër een overeenkomst kunnen sluiten om tijdens een 5-jarige pilot de gronden een stuk extensiever te gebruiken. De provincie monitort het effect door de waterkwaliteit in het kalkmoeras te meten.
Tijdens ons bezoek bleven de voorspelde onweersbuien uit. Desondanks werd het duidelijk dat maatregelen nodig én mogelijk zijn. Door gewassen te verbouwen die de grond beter vasthouden, de grond meer extensief te gebruiken en minder te ploegen, kan de afspoeling en daarmee de wateroverlast in het dal worden beperkt. Komende tijd werken agrariërs, natuurorganisaties en overheden samen om hierin de eerste stappen te zetten.
