Het essay ‘Leren van doen’ brengt in een notendop de kern boven van wat we hebben geleerd in IBP Vitaal Platteland. Dit essay werd 22 september toegelicht in een webinar van de OverheidvanNu. Olga van Kalles, programmamanager van IBP Vitaal Platteland, licht de inhoud nader toe in een blog.

Je zou van het IBP in de volgende kabinetsformatie geen apart programma meer van moeten maken, maar een logische manier van werken. Anders blijft het een vreemde eend in de bijt, terwijl de rest ‘normaal’ werkt. Prof. dr. Martijn van der Steen (NSOB) is duidelijk wanneer hij reflecteert op de afgelopen jaren van het IBP in zijn essay ‘Leren van doen’ (PDF).

In zijn essay geeft Van der Steen aan dat dé les van het IBP misschien wel is dat het eigenlijk heel logisch is om opgaven aan te pakken op het niveau waarop ze spelen. En daar plooi je dan vervolgens de betrokken organisaties omheen. In de praktijk is dat lastig, maar het idee is heel vanzelfsprekend.

Opgavegericht werken kan een normaaltoestand zijn naast de klassieke taakgerichte aanpak. Dat is een hele grote verandering in de houding en mindset van mensen: niet taakgericht tenzij, maar de aanpak kiezen die past. Zo wordt de opgavegerichte en regionale aanpak een normaaltoestand. Dat klinkt abstract en ver weg, als een ‘systeemverandering’. Maar het is tegelijkertijd ook niet meer dan een verandering in het perspectief op de aanpak van vraagstukken: “Hoe ziet dit eruit als we het opgavegericht aanpakken?” 

Het essay draait om 5 simpele vragen:

  1. Wat is het vraagstuk? Daar blijken de opvattingen wat het probleem nu eigenlijk is nogal eens uiteen te lopen. Samenwerken is niet hetzelfde als een compromis vinden.
  2. Welke partijen zijn er nodig in de regio? En dus niet ‘Wie zijn er nu bij betrokken?’
  3. Hoe ga je de samenwerking inrichten met elkaar? Veel meer netwerkend, gelijkwaardig en met elkaar de spelregels bepalen of grijpen we terug op ‘je gaat erover of niet’.
  4. Hoe organiseren we het dan concreet met elkaar? Welke afspraken, verantwoordingsmechanismen, hoe meten we prestaties? Vaak wordt deze vraag als eerste gesteld en lopen we het geld achterna, terwijl de opgave eerst aan bod zou moeten komen.
  5. Hoe gaan we om met competitie of tegenslag? Want als samenwerking goed loopt dan is er geen vuiltje aan de lucht, maar bij de eerste tegenslag gaat iedereen terug in zijn oude patroon.

Barbara Regeer die vanuit de VU in nauwe samenwerking met het PBL meewerkt aan de Lerende Evaluatie IBP Vitaal Platteland, gaf aan hoe leren en doen een centrale rol heeft binnen ons programma en welke lessen zij nu ziet. Bekijk hier een filmpje met haar uitleg.

In het panelgesprek dat volgde is volgens Leonard Geluk (VNG) interbestuurlijk samenwerken het belangrijkste onderwerp. “Ik pleit ervoor om met elkaar de kabinetsformatie voor te bereiden. Uiteindelijk gaat het om de opgaven te realiseren en niet om met elkaar door één deur te kunnen.”

Annelies Kroeskamp (ministerie BZK) ziet nu scherper hoe instrumenten erg directief en sturend zijn. “Terwijl ze ondersteunend zouden moeten werken”. Regina Bouius-Riemersma (provincie Friesland) valt op dat alles zo strikt ingeregeld is tussen de overheden. “Je zou soepeler naar de grenzen van onze taakopvatting moeten kijken”. Gritta Nottelman (waterschap Amstel, Gooi en Vecht): “We moeten niet praten over bestuurlijke structuren, maar zoeken naar oplossingen in de regio. Het eigenaarschap zal niet alleen van de koepels af moeten komen. Per waterschap kijken waar zij hun aandeel moeten nemen bij het vraagstuk en de oplossing.” Geluk beaamt dit en voegt toe dat de VNG zich meer op regionale verbanden gaat richten. “Opgaves overstijgen de gemeentegrenzen, en richt je op een beperkt aantal thema’s die je wilt aanpakken”.  Kroeskamp tot slot: “laten we stoppen met ‘Jij bakken’, verplaats je in elkaar en kom uit je comfort zone.”

Olga van Kalles