Lerend evalueren is een belangrijk onderdeel van het Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland. Hiddo Huitzing begeleidt dit traject, samen met zijn collega’s van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) én van het VU Athena Instituut. Hij legt uit wat lerend evalueren ís, wat het bijdraagt aan het programma én wat de huidige stand van zaken is.
Lerend evalueren – wat is dat precies?
‘Lerend evalueren is een evaluatiemethode die je inzet tíjdens je project. Bij andere evaluaties – ‘achteraf afrekenen’ – bekijk je na de afronding van het project of je de vooraf bedachte doelen gehaald hebt. Maar als je dan constateert dat je ze níet gehaald hebt, kun je daar niets meer aan doen. Lerend evalueren helpt je om al tijdens je project te zien of de projectaanpak de doelen dichterbij brengt. En om meteen van die evaluatie te leren – zodat je achteraf niet voor verrassingen komt te staan.’
Wat kan lerend evalueren bijdragen aan het IBP?
‘Lerend evalueren past goed bij het IBP Vitaal Platteland, omdat het programma start vanuit grote ambities: een economisch vitaal, leefbaar en ecologisch duurzaam platteland. De concrete doelen die daarbij horen, moeten nog gevormd worden. Lerend evalueren helpt om die doelen concreet te maken en tegen het licht te houden. Daarvoor gaan we in gesprek met sleutelfiguren binnen de gebieden. Heel leuk en boeiend om te doen, want het programma is volop in beweging.’
Waar gaan die gesprekken over?
‘Met de sleutelfiguren gaan we op zoek naar detheory of changeachter de keuzes die gebieden maken. Die theory of changebeschrijft welke verandering je wilt bewerkstelligen, hoe je dat wilt bereiken, welke aannames je bij die aanpak doet. Vervolgens kijken we samen of die aannames kloppen, welke andere keuzes je zou kunnen maken, en waarom je dat wel of niet doet. De inzichten die dit oplevert, verwerken we tot een dynamische leeragenda, waarmee we vragen en leerpunten zichtbaar maken en proberen te beantwoorden. Wij zeggen niet: wat je doet is goed of fout: we houden alleen een spiegel voor.’
En waar staat het leren evalueren nu?
‘Omdat de tijd beperkt is kijken we naar het nationaal programma en een selectie van vijf gebieden, verspreid over de vier categorieën: veedichte gebieden, veenweidegebieden, verduurzaming landbouw gericht op bodem en water, en natuur en samenleving. De eerste gebieden die we benaderden, zeiden direct “ja”, en met twee gebieden hebben we de eerste gesprekken al gehad. Gesprekken met de andere gebieden en het nationaal programma zijn gepland voor deze zomer. Daarna volgenreflectiesessiesmet de geïnterviewden en andere betrokkenen. Tussentijdskoppelen we de bevindingen terug naar alle gebieden, een vragen we ook naar hun ervaringen en input. Zokan iedereen van elkaar leren en krijgen we nog meer inzicht in het hele programma.’