Een economisch vitaal, leefbaar en ecologisch duurzaam platteland. Dat is het doel van het Interbestuurlijk Programma (IBP) Vitaal Platteland, een regionale samenwerking van het Rijk, de provincies, gemeenten en waterschappen. Maaike Wijngaard (senior beleidsmedewerker Afdeling Gebieden) en Rolf Oldejans (gemeente Enschede) aan het woord over hun samenwerking. “Je hebt korte lijntjes nodig om aan hetzelfde doel te kunnen werken.”
‘Grote en grillige opgaves’
In februari 2018 is met het interbestuurlijk programma een bestuursovereenkomst gesloten om tien ‘grote en grillige opgaves’ aan te pakken. Het gaat om zaken op het gebied van klimaat, migratie en schulden. En dus ook om een vitaal platteland, waarvoor LNV namens het Rijk aan tafel zit. Idee was om daarbij de handen ineen te slaan en als één overheid te opereren. “In het verleden wezen overheden vaak naar elkaar. En daar worden ondernemers en burgers tureluurs van. Ook wilde het Rijk zich nog weleens betweterig opstellen, maar nu zitten partijen gelijkwaardig aan tafel”, zegt Maaike.
Het IBP Vitaal Platteland draait om vijftien gebieden door heel Nederland, die in vier categorieën zijn onderverdeeld: veenweidegebieden, veedichte gebieden, landbouwverduurzaming gericht op bodem en water, en natuur en samenleving. Maaike: “Het gaat vooral om het versterken van gebieden waar landbouw en natuur elkaar raken, en die bijvoorbeeld te maken hebben met verdroging of juist met vernatting. Er is een zekere overlap met de Regio Deals van het kabinet, bijvoorbeeld de regio Achterhoek, maar die gaan over de brede welvaart. En als er wel sprake is van overlap, zoeken we naar samenwerking.”
Samenwerking aanjagen
Er is een bedrag van 40 miljoen euro gereserveerd om via het IBP Vitaal Platteland initiatieven die bijdragen aan natuur- en waterkwaliteitsverbetering te ondersteunen. Verder kun je volgens Maaike naast financiering en interbestuurlijke samenwerking denken aan het zoeken van ruimte in de regels en het inventariseren van kennisvragen. “LNV heeft sinds oktober een Afdeling Gebieden van zeven mensen. Daarvan hebben vier personen, onder wie ik, de rol van ‘verbinder’. Ik ben actief voor het Oosten, waar ik werk aan het verbinden van regionaal en rijksbeleid. Het IBP is ingericht op dynamisch programmeren, dus de uitkomst staat niet vast. Het traject wordt daarom intensief gemonitord door het PBL via een lerende evaluatie.”
In de dagelijkse praktijk heeft Rolf Oldejans van de gemeente Enschede te maken met het gebied ‘veedicht Salland-Twente’. “In de regio zijn een aantal Natura 2000-gebieden waar spanning op staat vanwege de landbouw. Neem bijvoorbeeld Markelo Noord, waar relatief veel intensieve veehouderijen te vinden zijn. Daar hebben meer dan 20 boeren samen gezegd: we moeten anders gaan acteren, want we zijn ingesloten door een snelweg, een dorp en een Natura 2000-gebied.”
In Twente zijn veel problemen met mest en water. Het water in het gebied stroomt af, wat voor gigantische droogteproblemen zorgt. Boeren in de regio zijn al enkele jaren bezig om hier oplossingen voor te vinden, bijvoorbeeld in studiegroepen. Rolf is blij met de steun die het IBP Vitaal Platteland aan dit soort ontwikkelingen geeft: “Bepaalde groepen hebben lang moeten wachten op hulp van Rijk en provincies. Het IBP is een mooie kans om meters te maken, een visie te ontwikkelen en ergens naartoe te werken. Er moet ook een groter verhaal zijn: wat speelt er in een bepaald gebied?”
Een tempootje hoger
Het IBP maakt gebruik van de bestaande infrastructuur van lage overheden, aldus Rolf. “Nu is het zaak om de organisatie steviger en toekomstbestendiger te maken. De meerwaarde van het IBP is dat alles een tempootje hoger en professioneler gaat. We weten elkaar snel te vinden.”
Maaike en Rolf zijn tot nu toe erg tevreden over de opbrengst van het IBP Vitaal Platteland. Maaike: “Ik merk dat er iets gebeurt in de regio. Ik hoor vaak: wat fijn dat we een ingang hebben bij het Rijk. Het belang van de regio is duidelijk benoemd in het regeerakkoord, dus ik hoef niemand ervan te overtuigen dat we meer moeten samenwerken. In die zin kost het geen moeite om het IBP Vitaal Platteland van de grond te trekken.”
Rolf vindt het fijn dat de band met het ministerie is aangehaald via het IBP. “Het is eigenlijk heel simpel: je hebt korte lijntjes nodig om aan hetzelfde doel te kunnen werken. In het najaar wil ik een aantal experts en mensen van het ministerie uitnodigen om langs te komen in het gebied. Want de afstand is soms best wel groot. Ik wil ze graag een keer meenemen om meer gevoel met de regio te krijgen.”