In het kader van het Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland (IBP VP) voor het Hollands-Utrechtse veenweidegebied heeft het Kadaster samen met het Hoogheemraadschap van Rijnland een ‘veenweideviewer’ ontwikkeld. Deze viewer geeft inzicht in de toekomstbestendigheid van de agrarische veenweidegebieden, en in de kansrijkheid voor een transitie richting een duurzamere landbouw.

De viewer biedt ondersteuning bij de selectie van gebieden en bijbehorende gebiedsprocessen. Hij is ontwikkeld in samenspraak met gebiedspartners, Zo kan met belanghebbenden worden gewerkt aan een transformatie naar een meer duurzame landbouw met minder maaivelddaling.

De viewer vloeit voort uit de pilot ‘Gebiedsverkenning voor een transformatieve gebiedsbenadering’ binnen Rijnland. Dit is één van zes veranderpilots binnen het IBP-VP Hollands-Utrechtse veenweiden waarbij via verschillende invalshoeken gebiedsgericht wordt gewerkt aan een verandering van het landgebruik, de wijze van landbouw of een sociale transitie gericht op een integrale polderaanpak. Hierbij hebben het Hoogheemraadschap en Kadaster samengewerkt met Wageningen Economic Research, LTO en de Provincie ZH.

Draagvlak door Joint Factfinding
De belangrijkste betrokken gebiedspartijen hebben indicatoren en parameters opgesteld, waarmee je het veenweidegebied binnen Rijnland kunt karakteriseren. Hierbij is een flinke wisselwerking ontstaan tussen de beschikbare data en het gebruik en de aggregatie ervan.

Door open met elkaar in gesprek te gaan, hebben vertegenwoordigers van zowel de agrarische sector als het waterschap op basis van gelijkwaardigheid hun ervaringen, belevingen en prioriteiten naar voren gebracht tijdens feedback momenten in het proces. Deze ‘Joint Factfinding’ heeft via een algemeen gedragen methode geleid tot de Veenweideviewer. Een resultaat dat voor iedereen transparant en naar verwachting was. En waar zowel de Provincie als het Hoogheemraadschap ook verder mee kunnen bij hun gebiedsprocessen.

Veenweideviewer
In de veenweideviewer worden relevante datasets gebruikt die verschillende gebiedskenmerken in kaart brengen. Deze kenmerken zijn wegens privacy-redenen geaggregeerd in 21 deelgebieden, die doorgaans enkele polders beslaan. Op die manier zitten er altijd minstens tien bedrijven in een deelgebied.

Vervolgens zijn de gebiedskenmerken gecombineerd, om tot een bepaalde indeling te komen. Hierbij zijn de criteria veendikte, demografie (bedrijfsopvolging en leeftijdsopbouw), financiële draagkracht en de verkavelingssituatie gebruikt. Bovendien hebben deze ook nog een verschillende weging. Zo bleek uit input vanuit LTO dat de demografie van een bedrijf (ouderdom eigenaar en mogelijke opvolging) erg bepalend is, voor de levensvatbaarheid en continuïteit van het bedrijf. Dit criterium weegt dan ook zwaarder mee in de aggregatie. Vervolgens is ervoor gekozen om de indeling en aggregatie relatief ‘simpel’ te houden. Er zijn drie typen gebieden onderscheiden:

1. Gebieden met dunne pakketten: accepteren dat die “verbranden” (al dan niet vertraagd);
2. Gebieden met landbouwkundig perspectief en een voldoende dik veenpakket. Hier is het logisch om als eerste aan technische en economische transities te denken, zoals onderwaterdrainage;
3. Gebieden met een dik veenpakket en weinig landbouwkundig perspectief op de (middel)lange-termijn. Hier lijkt een aanpak gebaseerd op adaptatie de meest logische. Dit kan zowel een transformatie zijn naar een andere functie als naar een
   alternatief bedrijfsvoering, zoals het vergroten van de eigen eiwitproductie of teelt van andere, nattere gewassen.

In bijgaande figuur is te zien hoe de indeling tot stand is gekomen.

Objectieve ondersteuning
De veenweideviewer biedt objectieve ondersteuning bij de duiding van een gebied. Hij helpt kansen op te sporen en focus aan te brengen, zodat helder wordt waar je een start kunt maken met transformatie. Aangezien de gebiedskenmerken zijn geaggregeerd over meerdere bedrijven, dient het verkregen beeld altijd van context te worden voorzien in het veld, door het gesprek aan te gaan in de gebiedsprocessen. Een aandachtspunt daarbij is dat de ‘zachtere’ informatie van individuele eigenaren, zoals ambities, wensen of dilemma’s van de agrariërs niet uit de ‘hardere’ cijfers op te maken zijn. Met gesprekken kan het toekomstperspectief beter ingeschat worden.

De veenweideviewer is binnen het Hoogheemraadschap al gebruikt voor verschillende gebiedsprocessen, zoals bij een aantal polders rondom de Kagerplassen, maar ook bij de zogenoemde inspiratiepolder bij Aarlanderveen en bij een gebiedsinitiatief bij de Vereenigde Binnenpolder. Ook kan de Provincie Zuid-Holland gebruik maken van de viewer bij de selectie van urgente gebieden of focusgebieden voor de transitie.

Ook met dergelijk gereedschap aan de slag?
Ook met dergelijk gereedschap aan de slag? Neem dan contact op met Simone Emens (Kadaster), e-mail: [email protected] of Pieter Buijs-Heine (Rijnland) e-mail: [email protected].