Vitaal Platteland

In het verleden kon het slib in het Eems-Dollard-estuarium bezinken op de platen en langs de randen van de kust. Hieruit zijn uitstekende landbouwgronden voortgekomen, waar de landbouwsector zich heeft kunnen ontwikkelen tot een topsector. Door onze waterbouwkundige ontwikkeling (een andere topsector) en daarmee het vastleggen van de kustlijn is deze ontwikkeling gestopt en blijft het slib in het watersysteem. Dehoeveelheid slib in het Eems-Dollard estuarium is veel te groot, waardoor te weinig lichtinval mogelijk is en de productie van algen, de basis van het voedselweb, stil komt te liggen. Het heeft meer ruimte nodig om slib af te kunnen zetten.

De opgave

Het Groninger land aan de oostkust daalt hard, gemiddeld met een centimeter per jaar. Dit wordt veroorzaakt door veenoxidatie en gaswinning. Het steeds natter worden van percelen bedreigt de landbouw. En de waterveiligheid voor een veel groter gebied (tot aan de stad Groningen) is een steeds grotere opgave. De bodemdaling leidt ook tot vrijkomende broeikasgassen die bijdragen aan de wereldwijde klimaatverandering. 

In het Programma Eems-Dollard 2050 is de ambitie uitgesproken om het estuarium meer ruimte te geven. Vanaf 2022 gaan we ten minste één miljoen ton slib (droge stof) per jaar uit het estuarium halen om de troebelheid te reduceren. Een nuttige toepassing van dit slib vergroot de haalbaarheid en betaalbaarheid van deze ingreep. Zo draagt de verbetering van het estuarium bij aan de ontwikkeling van een circulaire economie en wordt gebaggerd havenslib een waardevolle grondstof. Een van die is het ophogen van landbouwgrondenin met name het veenoxidatiegebied van noordoost- Groningen.  

Uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen is gebleken dat ongeveer veertig procent van het slib hiervoor bruikbaar is: dat is 400.000 ton droge stof slib per jaar.

Het doel van het IBP-project VLOED (VerbeteringLandbouwgronden door Ophoging met slib uit de Eems-Dollard) is het verkennen, uitwerken en uitvoeren van de ophoging van twee keer dertig hectare landbouwgrond. In dit kader is het essentieel om met alle betrokken gebiedspartners te onderzoeken:

1. welke opgaven en belangen de gebiedspartners in/met het gebied hebben die raken aan de doelstelling om landbouwgronden in het gebied op te hogen;
2. op welke wijze deze opgaven en belangen zoveel mogelijk gezamenlijk kunnen worden ingevuld (koppelkansen).
3. welke randvoorwaarden er gelden om tot een gezamenlijke uitvoering van de ophoging te komen.
4. welke strategie het beste kan worden gevolgd voor de realisatie.

De verwachting is dat we, op basis van de uitkomsten van het VLOED-project, rond 2021/2022 kunnen beginnen met de fysieke uitvoering van de eerste fase van de ophoging.

De partners in de Eems-Dollard

Vanwege de directe inhoudelijke en organisatorische raakvlakken met het Programma Eems-Dollard 2050, wordt het IBP-project VLOED hier als deelproject van. Het Programma Eems-Dollard 2050 heeft een organisatiestructuur waarin alle relevante stakeholders – waaronder alle betrokken overheden – zijn vertegenwoordigd: 

• Ministerie van LNV
• Ministerie van I&W
• Rijkswaterstaat
• Provincie Groningen
• Gemeenten Delfzijl, Oldambt en Eemsmond
• Waterschappen Noorderzijlvest en Hunze & Aa’s
• LTO 
• Individuele agrariërs in het gebied
• Groningen Seaports en gezamenlijke bedrijven Eemsdelta (SBE)
• Groninger Landschap en andere NMO’s via Coalitie Wadden Natuurlijk 
• Ecoshape (o.a. Deltares)
• WUR/Alterra

De ambitie

Het ophogen van landbouwgronden biedt een aantal belangrijke voordelen voor meerdere partijen:

• Door het onttrekken van slib uit de Eems-Dollard onstaat daar een betere ecologische situatie.
• Met de ophoging van deze gronden wordt de landbouwkundige kwaliteit van de gronden verbeterd (verbetering van de bodemstructuur en optimale drooglegging en daardoor een hogere opbrengst).
• Met het ophogen van landbouwgronden met een dikke laag slib kan in deze gebieden verdere veenoxidatie (één van de  CO₂-emissiebronnen in Nederland) worden geremd of zelfs worden stopgezet.
• De maaivelddaling als gevolg van de veennoxidatie wordt geremd/gestopt waardoor peilaanpassingen (naar beneden) niet meer/minder nodig zijn en een duurzamere waterhuishouding kan worden verkregen (grotere peilvakken en lagere pompkosten).
• In een gebied met een stijgende zeespiegel en een dalend land (door gaswinning en veenoxidatie) kunnen door de ophoging bovendien robuustere systemen vanuit een klimaatadaptatie en wateroverlastoptiek worden gecreeërd.