Hollands-Utrechts veenweidegebied
Het Hollands-Utrechtse veenweidegebied maakt onderdeel uit van het Groene Hart. Het is een landelijk gebied, gekenmerkt door uitgestrekte weidegebieden waarop de melkveehouderij de dominante agrarische benutting is. Het veenpolderlandschap vertegenwoordigt een lange en rijke geschiedenis waarin Nederlanders hun waterrijke omgeving hebben bedwongen en benut, die niet alleen het landschap zelf maar ook onze politieke cultuur heeft vormgegeven.
Agrariërs in de veenpolder zijn vervlochten geraakt met dit landschap en veenpolders vormen, met hun open en weidse karakter met veel ruimte voor groen en water, nog altijd een aantrekkelijke woon- en leefomgeving. Veenpolders herbergen bovendien bijzondere en zeldzame biotopen, van veenweidegebieden tot rietlanden en broekbossen, die ruimte bieden aan een unieke en internationaal belangrijke verzameling planten en dieren.
Door de eeuwen heen is het altijd een uitdaging geweest ruimte te geven aan de verschillende waarden en gebruiken in de veenpolder. Het veenpolderlandschap laat zien dat we ons kunnen aanpassen aan een lastige natte omgeving. De veenpolders worden bemaald en drooggelegd om er menselijke activiteiten mogelijk te maken, maar dit heeft ook negatieve gevolgen voor bodemdaling en klimaat. De nabije Randstad legt de nodige druk op het gebied. Het veranderende klimaat zorgt ook voor nieuwe uitdagingen.
De opgave
In de politiek en samenleving, inclusief de agrarische sector, groeit het besef dat de landbouw moet verduurzamen om een volhoudbaar systeem te creëren dat voldoende voedsel en andere grondstoffen produceert en tegelijkertijd in balans is met de vereisten van een gezonde leefomgeving. De vraag is hoe we van de huidige naar de toekomstige situatie komen met alle betrokken partijen. De uitdaging daarbij is om over de schaduw van gebruikstradities heen te springen en ‘de kracht en creativiteit van het aanpassen aan lastige situaties’ opnieuw aan te boren. We moeten op zoek naar “wat wél kan”.
Er spelen dan ook een aantal belangrijke vraagstukken in deze regio:
- De bodem daalt, met bijbehorende effecten als de substantiële uitstoot van broeikasgassen (3-5% van het totaal landelijk, 1Mton reductiedoelstelling klimaatakkoord voor veenweiden), optrekkende zoute kwel en druk op wateroverlast;
- De gebruiksdruk op veenpolders neemt toe met de schaarser wordende ruimte en de groeiende bouwopgave voor woningen en energie in Nederland.
- De landbouw is in transitie: vraagstukken rondom verduurzaming, sluiten van kringlopen en voedselveiligheid spelen ook in de veenweiden een grote rol.
- De biodiversiteit loopt terug als gevolg van steeds lagere botanische waarden, teruglopen van populaties aan insecten en weidevogels.
- De milieukwaliteit staat onder druk, zowel van water als van bodem; problemen met stikstofemissies en fosfaten, die druk zetten op de leefomgevingskwaliteit en met name op de in het gebied gelegen Natura 2000-gebieden.
- Het hoofdwatersysteem staat onder druk, mede gezien de verwachte klimatologische veranderingen, waardoor het risico toeneemt op wateroverlast of watertekort in veenpolders en op schade aan funderingen.
De partners in de veenweiden
- Rijk/LNV
- Provincie Utrecht
- Provincie Zuid-Holland
- Waterschappen Rijnland, Schieland en de Krimpenerwaard
- Stichtse Rijnlanden
- Amstel Gooi en Vecht
- Rivierenland
- Gemeente Krimpenerwaard
- Gemeente Ronde Venen
- LTO-Noord – Regio West
De ambitie
We willen vanuit de vier overheidslagen samenwerken en verkennen wat op strategisch niveau nodig is voor verandertrajecten in veenpolders. In het Utrecht-Hollandse veenweidegebied starten we daarom zes veranderpilots die via verschillende invalshoeken gebiedsgericht werken aan een verandering van het landgebruik / de wijze van landbouw / een sociale transitie gericht op een integrale polderaanpak.
- Groot Wilnis Vinkeveen: een pilot gericht op een toekomstperspectief in de polder
- (Panorama) Krimpenerwaard: opbouwen van een indringende gebiedsdialoog om te komen tot een gerichte aanpak van de bodemdaling, in combinatie met energietransitie en landschapsbeheer
- Kagerplassen: tegengaan bodemdaling in 3 strategieën
- Bemalingsgebied “De Tol Toekomstbestendig” (Kamerik):
een klimaatadaptief maalgebied realiseren - Groene Cirkel Kaas in de Alblasserwaard: samen investeren in kruidenrijk grasland en nieuwe methoden van waterbeheer om bodemdaling tegen te gaan
- Voorstel Ruimtelijk MKBA Veenweidegebied: de maatschappelijke kosten en baten van de verschillende maatregelen gericht op biodiversiteit en bodemdaling ruiimtelijk door te rekenen.
Deze pilots staan niet op zichzelf, maar gaan deel uitmaken van het stelsel van programma’s, projecten en initiatieven in het Hollands-Utrechtse Veenweidegebied. We streven naar een goede afstemming tussen deze veranderpilots en het strategisch niveau, om meerwaarde te creëren en de kans van slagen voor verandertrajecten in veenpolders te verhogen. Ook willen we regelmatig kennis en ervaring uitwisselen tussen dit proces en de processen in andere veenweidegebieden. Tot slot borgen we de aansluiting bij relevante (vergelijkbare), al lopende trajecten.
Het hoge woord is aan … Henk Jan Soede
“Laat ons boeren vooral lekker uitvoeren”
In de rubriek ‘Het hoge woord is aan …’, deze keer een reflectie van Henk-Jan Soede, voorzitter van agrarisch collectief Rijn Vecht en Venen, een man met wortels in de praktijk.
Het hoge woord is aan … Bert de Groot
In de rubriek ‘Het hoge woord is aan..’, deze keer een reflectie van Bert de Groot, hoogheemraad bij Waterschap De Stichtse Rijnlanden, en betrokken bij IBP VP-gebied Hollands-Utrechts veenweidegebied.
‘Bespreekbaar maken wat onbespreekbaar lijkt’ – online werksessie toont behoefte aan verdieping
Blog Utrechts-Hollandse veenweiden: Bestuurlijke bijeenkomst met bottom-up als toverwoord
