“De kunst is om een goede balans te vinden tussen de trots in een gebied en nationale opgaves.” Een rake samenvatting van Bart Beukema (beleidsadviseur provincie Overijssel en lid van de werkgroep Borging IBP Vitaal Platteland) op 20 september tijdens het online Café Vitaal Platteland. Centraal stond de samenwerking op veen- en zandgronden en de vraag hoe je in deze en andere gebieden nu eigenlijk rijksopgaven met gebiedsopgaven verbindt.

Dit Café Vitaal Platteland komt voort uit het afgeronde Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland (IBP VP). Inmiddels breidt het netwerk fors uit, want naast IBP-VP-gebieden nemen nu ook NPLG-pioniersgebieden deel aan de bijeenkomsten. Net als andere gebieden en regio’s die gebiedsgericht en interbestuurlijk willen werken op het platteland.

Veel ambitie in gebieden

Hoe Vitaal Platteland ná 2021 verder gaat wordt bekeken door de werkgroep Borging, bestaande uit betrokkenen van alle overheidslagen. Daaronder zijn Bart Beukema (provincie Overijssel) en Els van Bon (Unie van Waterschappen). Bart: “we kijken daarbij vooral naar de ontwikkeling van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). We merken dat er in gebieden veel ambitie is om te blijven doorwerken op een gebiedsgerichte en interbestuurlijke manier. We zoeken met het programmateam van NPLG hoe dat straks ook in dat nieuwe programma een plek kan krijgen.”

Olga van Kalles (programmamanager NPLG) gaf een korte blik op de stand van zaken rondom dit programma, dat volop in voorbereiding is: “Er zit veel energie op het proces sinds afgevaardigden van diverse ministeries samen optrekken bij de ontwikkeling van het NPLG en met andere overheden in gesprek zijn gegaan over samenwerken in het landelijk gebied.” Van Kalles wil de ontwikkelingen in het Vitaal Platteland-netwerk de komende maanden nauwlettend blijven volgen. “Want het is mijn vurige wens dat we jullie ervaringen in kunnen gaan zetten voor het interbestuurlijk werken in het NPLG.”

Adaptief leren en interactie
Douwe Jonkers (programmamanager Programma Veen) geeft vervolgens uitleg over het nationale Programma Veen en de wijze waarop de klimaatopgave eigenlijk top down wordt uitgerold met gebieden. Die uitrol is goed op dreef: “Mede dankzij strakke kaders in verband met het Klimaatakkoord en doordat we beschikken over een behoorlijk budget. Waarbij we wel op meer middelen hopen na de Kabinetsformatie.”

Het Programma Veen krijgt vorm via een zogenoemd adaptief/lerend proces. “Daar is heel bewust voor gekozen. Heel belangrijk hierbij blijkt de aansturing (governance) en de fasering: het veenplan loopt tot 2030 en is opgedeeld in drie stappen. Daarbij bewegen we heel geleidelijk van de onderzoeksfase naar de uitrol, en wordt er jaarlijks met het ministerie bekeken of er moet worden bijgestuurd.”

Net als Van Kalles en Beukema benadrukt Jonkers het belang van inbreng vanuit de regio: “Naast top-down-sturing, heb je echt gebiedsgerichte invulling en voortdurende interactie nodig tussen alle overheidslagen en gebieden. Maak daar dan ook voldoende tijd voor!”

Niet op dezelfde bel drukken
Vanuit Overijssel en Friesland zoomen Hero Klinker (beleidsmedewerker provincie Overijssel, klik hier om zijn sheets te bekijken) en Arthur Cremers (programmamanager Veenweide Fryslân) achtereenvolgens in op de veenweideaanpak in hun gebied. Hoewel de regio’s best verschillen, komt de werkwijze behoorlijk overeen.

Zo wordt er in beide gebieden gewerkt volgens het zogenoemde ‘treintjes-principe’. Cremers: “Waarbij je altijd zorgt voor 1 ‘locomotief’ en in de wagonnetjes zoveel mogelijk de integrale opgaven meeneemt: je werkt bijvoorbeeld in één keer aan een oplossing voor zowel de stikstof- als de veenweideproblematiek.” Klinker: “Want we moeten af van het feit dat we steeds op dezelfde ‘bel’ drukken bij ondernemers in een gebied.”

Zandgronden in hetzelfde schuitje
Net als in de veenweidegebieden zitten ze ook op de zandgronden in min of meer ‘hetzelfde schuitje’. Vandaar dat de Achterhoek, Twente, De Peel en de Regio Foodvalley & Veluwe momenteel een nauwe samenwerking voorbereiden. Aleid Diepenveen (Regio Achterhoek) en Rolf Oldejans (gemeente Enschede) vertellen dat er tijdens het IBP-VP veel energie is ontstaan in de gebieden. Rolf: “Bestuurders en andere betrokkenen zijn er sterk van overtuigd dat ze elkaar én het Rijk hard nodig hebben voor de grote uitdagingen op de zandgronden, zoals droogte, biodiversiteit en de toekomst van de landbouw.”

Aleid: “We zitten in een open proces en nodigen iedereen uit om mee te doen, bijvoorbeeld ook andere gebieden op de zandgronden”. Rolf en Aleid hopen in de toekomst een soort landingsplek te kunnen vormen, waar ervaringen worden uitgewisseld. Zodat samenwerking ontstaat én vooral ook waar de verschillende rijksopgaven en gebiedsopgaven samenkomen. In november vindt de bestuurlijke aftrap plaats voor dit samenwerkingsinitiatief.

Wat wel en wat niet?
Al pratend komen er heel wat do’s en don’ts voorbij voor het verbinden van rijksopgaven met gebiedsopgaven. Daar wordt nader op ingezoomd tijdens korte break-out sessies. Dossiers blijken te veel verkaveld over diverse ministeries. Dat vraag extra tijd en moeite. Net als het regelen van de financiering, die ook weer uit diverse sectorale potten moet komen. “Mijn ultieme droom is één gebiedsfonds”, zo vat een van de deelnemers het treffend samen.

Frank de Wit (voorzitter van de Noord-Hollandse agrarische natuurvereniging Water, Land en Dijken) roept daarbij op om ook vanuit het gebied te blijven denken: “Die mensen hebben niks met grote landelijke opgaven en borgen van verantwoordelijkheid, dat is top down gedacht. Ga uit van ambities, kansen, trots in gebied!”

 Tips voor het vervolg
Bart Beukema en Olga van Kalles reageren tot slot op de vraag wat dit Vitaal Café gebracht heeft. Bart: “Iedereen doet ontdekkingen die we steeds moeten blijven delen. Wat ik vooral meeneem is dat het de kunst is om te blijven balanceren tussen de trots in een gebied en nationale opgaven.” Olga: “Heel duidelijk is dat we het mooie perspectief veel centraler moeten stellen in alle plannen. Dat geeft energie.” Ze besluit met een samenvatting van de tips die deze middag voorbijkwamen:

  • Zorg dat er veel meer ondersteuning voor de uitvoering komt.
  • Zorg dat je gaat werken met één gebiedsbudget, zorg voor een gezamenlijke agenda.
  • Zorg dat je een langjarig commitment naar elkaar uitspreekt.

Oproep en meer informatie
De borgingswerkgroep Vitaal Platteland wil de behoeftes en wensen van gebieden t.a.v. het netwerk en de bijeenkomsten ter voorbereiding van de Werkplaatsbijeenkomst van 14 oktober graag horen. Wil je vanuit een gebied zaken doorgeven of heb je andere vragen? Neem dan contact op met de werkgroep via e-mail: IBP-VP@minlnv.nl