‘De Peelgemeenten zijn ooit ontstaan door te pionieren, arme zandgronden te ontwikkelen. Nu gaan we opnieuw pionieren om het gebied naar een hoger plan te tillen en goed achter te laten.’ De aftrap van Ben Brands, wethouder in Peelgemeente Landerd, zet de toon voor de Werkplaats Dynamisch Programmeren in zijn regio: de zuidoostelijke zandgronden.
Ook de werkplaatsruimte is toepasselijk: Eeterij D’n Oven was dertig jaar lang een koeienstal, totdat de eigenaar het verbouwde tot een zeer succesvolle evenementenruimte. Het staat symbool voor de uitdagingen waar het hele gastgebied zuidoostelijke zandgronden voor staat: intensieve landbouw die steeds minder rendabel wordt én die steeds meer onder een maatschappelijk vergrootglas ligt. En daarbij de leefbaarheid van het gebied in stand houden. In deze context praten de ruim 30 aanwezigen uit bijna alle Vitaal Platteland-gebieden over dynamisch programmeren.
Projecten op de boekenplank
Wat dat is? Twee ervaringsdeskundigen geven een voorzet. Henk van Wezel, Programmamanager Kaderrichtlijn Water en Deltaplan Hoge Zandgronden Regio Maas, stelt dat flexibiliteit centraal staat: ‘Je weet van tevoren niet hoe het gaat lopen. Dus je moet alle oplossingen in beeld houden. Alleen zo kun je inspelen op veranderende omstandigheden en nieuwe inzichten.’
Dirk Jan Velderman van de Provincie Gelderland deed ervaring op met dynamisch programmeren op het gebied van mobiliteit in zijn provincie. Hij onderstreept kosten én baten: ‘We inventariseerden alleprojecten, en prioriteerden die op een ‘boekenplank’: als er budget vrijkwam, konden we zo een project van de plank halen. Dat is veel werk, maar het levert ook een hoop op. Statenleden voelen zich beter geïnformeerd, en kunnen zo focussen op de inhoud in plaats van op het proces.’
Afrikaans graan en familievarkens
Na de theorie is het tijd voor de praktijk: de Peel in om te kijken hoe men daar pioniert. In de bus ontpopt burgemeester Pierre Bos van de gemeente Boekel zich tot enthousiast reisleider. De bus houdt stil bij Agroproeftuin de Peel: 35 hectare grond waar boeren experimenteren met nieuwe gewassen. Eén van hen is Geert Hol, die gretig zijn pogingen om de Afrikaanse graansoort Sorghum te telen deelt – een verhaal van heel veel vallen en opstaan: ‘Sorghum kan goed tegen droogte: het gebruikt de helft minder water dan mais. Het kan wel heel slecht tegen onkruidbestrijders, en het extreme weer van de afgelopen twee jaar was ook te veel. Het blijft dus zoeken naar een manier om dit gewas rendabel te maken. Maar het is mooi dat we hier de ruimte hebben om iets nieuws te proberen, daar leer je hartstikke veel van.’
Geëxperimenteerd wordt er ook in proefboerderij Het Familievarken. In de futuristisch ogende stal blijven de varkens niet alleen als families bij elkaar, ze leren elkaar zelfs zindelijk te worden. Het resultaat: een diervriendelijker bedrijf met blijere varkens, dat even rendabel zou moeten kunnen zijn als ‘gewone’ varkensstallen. En als dat niet lukt? Burgemeester Bos: ‘Dan proberen we het een tweede keer! We moeten af van het idee dat alles in één keer moet lukken.’
Verhalen en vertrouwen
Eenmaal terug in D’n Oven gaan de gebiedsvertegenwoordiger met elkaar in gesprek over dynamisch programmeren. In drie groepen discussiëren ze enthousiast over het opschalen van lessen uit de proeftuinprojecten, governance vormgeven in een gebied met meerdere provincies, regio’s en gemeenten, en hoe om te gaan met prioriteren en financiële kaders als je aan de slag gaat met dynamisch programmeren. De uitkomsten van de deelsessies bevestigen een aantal rode lijnen van de dag: werken vanuit gemeenschappelijke verhalen en doelen, en het belang van onderling vertrouwen. Zoals Albert Thijssen (IPO) het samenvat: ‘Je doet in Nederland niets meer alleen , dus kijk welke verbindingen je kunt leggen om tot muziek te komen. Stuur een mail, stap in de auto en ga een kop koffie met elkaar drinken.’ Deze werkplaatsbijeenkomst was daar in ieder geval een uitstekend voorbeeld van.
De Werkplaats Vitaal Platteland is de Community of Practice van het IBP Vitaal Platteland en de de plek waar we leren door te doen. Overheden van vijftien gebieden uit Nederland gaan hier in gesprek over hun ervaringen, successen en complexiteiten. Samen gaan we op zoek naar handvatten voor het vormgeven van het gebiedsproces en vooral voor een sterke en effectieve samenwerking tussen de vier overheden. Lees meer over de werkplaats.
D;n Ooven
Wethouder aan het woord
Het Familie Varken
Aan de slag met dynamisch programmeren