Aldeboarn-De Deelen

Aldeboarn / De Deelen maakt deel uit van het Friese Veenweidegebied. Het gebied van 5000 hectare ligt in zuidoost-Friesland, niet ver van Heerenveen. Aldeboarn, in de 8^eeeuw samen met Dokkum de belangrijkste plaats van Friesland, vormt het hart van het gebied. In het zuiden ligt Natura 2000-gebied De Deelen, een geliefde bestemming voor recreanten en toeristen met bijna 50.000 bezoeken per jaar.

Aldeboarn dankt naam en bestaan aan haar ligging aan de rivier de Boarn. Het heeft een beschermd dorpsgezicht en de Aldeboarnsters vormen een hechte gemeenschap. Het omliggende landschap biedt weidse vergezichten. Langs de rivier boeren de agrariërs op een dik pak klei, verder van de Boarn op klei op veen en weer verder weg op puur veen. Hier is de bodemdaling het sterkst. De boeren in Aldeboarn / De Deelen (ADD), nagenoeg allemaal melkveehouders, zijn gewend om samen te werken. Het zijn overwegend jonge boeren met extensieve bedrijven, die allemaal min of meer aan weidevogelbeheer doen.

De Deelen was een van de laatste gebieden in Nederland waar turf werd gewonnen; daardoor is dit prachtige laagveenmoeras gespaard gebleven. Rondom De Deelen heeft tot 1988 ruilverkaveling plaatsgevonden. Als gevolg van diepteontwatering liggen De Deelen momenteel zo’n 40-50cm hoger dan het omringende landbouwgebied.

De opgave

Aldeboarn/De Deelen (ADD) is een van de ‘Kansrijke Gebieden’ uit de Friese Veenweidevisie (2015). Deze heeft als opgave: bodemdaling tegengaan door het slootwaterpeil te verhogen, met behoud van een vitale landbouw. Het Rijk heeft daar later nog een CO2-reductieopgave aan toegevoegd. 

De Veenweidevisie wil bovenstaande opgave met voorrang realiseren in de ‘Kansrijke Gebieden’. ADD is extra inspanningen waard vanwege de dikte van het veenpakket, het belang voor weidevogels en de aanwezigheid van Natura 2000-gebied De Deelen. 

Inzet van de Veenweidevisie is om met een gebiedsproces peilverhoging tot stand te brengen. Uniek in ADD is dat een boeren- en een burgerorganisatie (Gebiedscoöperatie It Lege Midden en Stichting Beekdallandschap Koningsdiep | de Nije Boarn) deze handschoen hebben opgepakt – met ondersteuning van, en in samenwerking met, provincie en waterschap.

IBP-VP maakt verbreding en integraliteit van de aanpak mogelijk. Integraliteit – ook andere opgaven en wensen, ook burgers en andere stakeholders meenemen in het proces – was voor Gebiedscoöperatie en Stichting van meet af de insteek. Het transitieproces is volgens hen alleen geslaagd als het een duurzaam toekomstperspectief oplevert voor de landbouw én het gebied als zodanig. IBP maakt dit mogelijk: 

• het brengt de overheden en andere stakeholders bij elkaar in een Gebiedscommissie onder onafhankelijk voorzitterschap; 
• het brengt de verschillende fondsen samen in een Gebiedsfonds; 
• het verrijkt en verruimt de opgave doordat ze gekoppeld kunnen worden aan parallel lopende opgaven en vraagstukken zoals leefbaarheid, energietransitie, circulariteit, landschap, natuur, versterken biodiversiteit etc.

De partners in Aldeboarn-De Deelen

• Stichting
  Beekdallandschap Koningsdiep – de Nije Boarn
• Gebiedscoöperatie
  It Lege Midden
• Provincie
  Fryslân
• Wetterskip
  Fryslân
• Gemeente
  Heerenveen
• Gemeente
  Opsterland
• Gemeente
  Smallingerland

De ambitie

• We ontwikkelen gebiedsplannen.
• We versterken de toeristisch-recreatieve aantrekkingskracht van Aldeboarn e.o. 
• We versterken de ADD als weidevogelgebied.
• In 2022 is ADD volledig in kaart gebracht: wat betreft geologie, ecologie, recreatie en landschap, wat betreft de toekomstplannen van de boeren, oplossingen met het oog op ‘vernatting’, de meest kansrijke zones voor de versterking van flora en fauna etc. 
• We hebben de woningmarkt in beeld zodat we kunnen inspelen op demografische ontwikkelingen, in relatie tot leegkomende (agrarische bedrijfs)gebouwen. 
• Samen met burgers, boeren en de lokale energiecoöperatie hebben we een plan hoe we de energietransitie (in relatie tot asbestsanering) in ADD zo goed mogelijk kunnen realiseren. Hopelijk is de regelgeving dan zo ver dat het rendabel is om een lokaal Groenstation te bouwen.

Wij voorzien dat het gebiedsproces in Aldeboarn / De Deelen langer in beslag zal nemen dan drie jaar. Het gaat hier immers om een transitie die is gebaseerd op de vrijwillige medewerking van particuliere bedrijven en landeigenaren. Er tekenen zich wel al kansen af: agrariërs hebben aangegeven dat ze willen vernatten en/of natuurvriendelijker willen gaan boeren. Maar deze kansen kunnen we alleen verzilveren met de juiste middelen en instrumenten. Bijvoorbeeld het grondinstrument (aankoop, kavelruil, verplaatsing etc.) en de mogelijkheid van afwaardering van de grond, het realiseren van dubbeldoelgronden en/of een beheervergoedingensysteem dat agrariërs voldoende zekerheid biedt om hun bedrijfssysteem om te gooien. 

Als die middelen beschikbaar komen en we de noodzakelijke randvoorwaarden kunnen creëren, dan verwachten we dat een deel van onze ambities zich in 2022 in de uitvoeringsfase bevindt. Alle onderdelen zullen, met het oog op realisatie, verregaand zijn voorbereid.